بیماری فاویسم (باقلازدگی) در برخی مناطق کشور از جمله نواحی شمالی شیوع بیشتری دارد و به علت کمبود یکی از آنزیم های گلبول قرمز ایجاد می شود.
به گزارش خبرنگار مهر در رشت، فاویسم ازکلمه یونانی VICIA FAVA یعنی باقلا گرفته شده و در اصل مشهورترین منطقه از لحاظ درصد مبتلایان به فاویسم مناطق مدیترانه است، ولی طی قرن‌ ها و مهاجرت مردم به نقاط مختلف جهان این بیماری دردنیا گسترش یافته است.

در ایران" فاویسم " بومی سواحل خزر است، در این مناطق خطر ابتلا به بیماری از فروردین تا خرداد ماه، ساکنان منطقه را تهدید می ‌کند.

بیماری فاویسم یک بیماری ژنتیکی است که دراثر کمبود آنزیم گلوکز شش فسفات دهیدروژناز ودر اثر تماس با باقلا و برخی از داروها وغذاها بیمار دچار علائم تب، زردی پوست، ادرار خونی رنگ، خستگی و ضعف و تنگی نفس می شود، علت کمبود آنزیم ناشی از نقص در ژن بر کروموزوم X یعنی کروموزوم تعیین جنسیت است.

بیماری فاویسم در پسرها شایع تر است

این بیماری در پسرها شایع ‌تر است، چون پسرها فقط دارای یک کروموزوم X و دختران دارای دو تا از این کروموزوم هستند، بنابراین اگر ژن آنزیم نام برده شده نقص داشته باشد، پسران را بیشتر گرفتار می ‌کند.

حال سئوال اینکه دختران اصلا به فاویسم مبتلا نمی ‌شوند، یک پزشک در پاسخ گفت: چرا اگر دو کروموزوم X دختران گرفتار نقص این ژن باشد یا اگر کروموزوم X سالم آنها نتواند دختر را در مقابل X معیوب سالم نگه ‌دارد، دختران هم مبتلا به این بیماری می ‌‌شوند ولی تعداد مبتلایان پسر خیلی بیشتر است.

باقلا از جمله مواد اکسیدان است، یعنی موادی که اکسیژن در آنها زیاد تولید می ‌شود، این امر باعث می ‌شود که گلبول ‌های قرمز فاویسمی‌ ها در مقابل مواد اکسیدان از بین بروند یا پاره شوند.

علائم این بیماری به‌ صورت کم‌ خونی شدید، اسهال و استفراغ، تهوع، زردی سفیده چشم، زردی پوست و خونی شدن رنگ ادرار خواهد بود.

علاوه بر باقلا، داروهای اکسیدان مثل کوتریموکسازول و آسپیرین، ویتامین k ، سولفامیدها، داروهای ضد‌ مالاریا، نفتالین، استامینوفن، حنا و داروهای متفرقه دیگر ممکن است در این بیماران باعث همولیز یا شکسته شدن گلبول ‌های قرمز شوند.

برخی پزشکان معتقدند: علائم این بیماری گاهی اوقات به خوبی واضح نیست، حتی ممکن است این بیماری با زردی، هپاتیت و کم ‌خونی‌ های دیگر اشتباه شود.

آنان بر این باورند: در خیلی از مواقع به ‌خصوص در فصل بهار پزشکان نیز کم‌ خونی‌ های دیگر را با فاویسم اشتباه می ‌گیرند و به افراد خون تزریق می‌ کنند.

به گفته پزشکان، کم ‌خونی ‌های دیگری مثل تالاسمی ماژور نیاز به پیشگیری دارند، ولی این بیماری مشکل خاصی ندارد، چون فرد ممکن است در طول عمر فقط یک بار دچار مشکل همولیز گلبول های قرمز خون شود.

آلرژی نسبت به مواد غذایی کاملا با فاویسم فرق دارد

بدین ترتیب آلرژی نسبت به مواد غذایی کاملا با فاویسم فرق دارد چرا که فاویسم یک بیماری تخریبی خون و یک نوع کم خونی حاد است که در اثر تماس با مواد اکسیدان ایجاد می ‌شود.

گلبولهای قرمز برای سلامتی و فعالیت طبیعی احتیاج به آنزیم‌ های مختلف دارند که یکی از آنها گلوکز شش فسفات دهیدروژناز است.

این آنزیم گلبولهای قرمز را در برابر صدمات حاصل از مواد اکسید کننده و سمی محافظت می ‌کند، در صورتی که این آنزیم در گلبولهای قرمز خون وجود نداشته باشد یا میزان آن کمتر از حد طبیعی باشد فرد در مقابل مواد اکسید کننده مثل باقلا و بعضی داروهای خاص حساس می‌ شود و ممکن است در صورت مصرف این مواد گلبولهای قرمز خون شکسته و تخریب شوند.

بیماری فاویسم با باقلای محلی گیلان رابطه مستقیم دارد

مدیرکل انتقال خون استان گیلان همچنین بیماری فاویسم (باقلا زدگی) را از مشکلات مهم استان دانست و از مبتلایان به این بیماری و یا خانواده های آنان خواست بیشتر در این زمینه مراقب باشند.

علی داودی افزود: این بیماری که در فصل بهار در استان گیلان شیوع پیدا می کند رابطه مستقیمی با باقلای محلی (رشتی) دارد.
وی اظهارداشت: سال گذشته 305 بیمار فاویسمی با بستری شدن در بیمارستانهای استان بصورت مستقیم از خون و فرآورده های خونی استفاده کردند که بیشتر این افراد پسر بچه ها بودند.

مدیرکل انتقال خون گیلان گفت: این بیماری بیشتر در جنس مذکر بروز می کند در جنس مونث هم به عنوان حامل بیماری محسوب می شود.

وی همچنین با طرح سئوالی مبنی براینکه چرا بچه های فاویسمی به باقلاهای که در طول سال از جنوب وارد بازار می شود واگنش نشان نمی دهند اما به باقلای محلی (رشتی) واگنش نشان می دهند، گفت: مطالعات خاصی در این زمینه وجود ندارد.

داودی با اعلام اینکه بیماری فاویسم یک بیماری مناطق مدیترانه ای است و بیشتر در استان گیلان از 15 فروردین تا 15 خرداد ماه هرسال به دنبال ورود باقلای محلی در بازارهای استان و حتی کشت این باقلا بروز می کند، افزود: دراین مدت مصرف خون و فرآورده های خونی نیز دراستان افزایش می یابد.

وی همچنین در پاسخ به این پرسش که " انتقال خون در زمینه تامین خون مورد نیاز بیماران فاویسمی مشکل ندارد" ادامه داد: معمولا سه تا پنج روز خون مورد نیاز استان تامین بوده و گیلانی ها همیشه یاور انتقال خون هستند.

به هر حال فاویسم یک بیماری ارثی خونی است که به علت کمبود یکی از آنزیم های گلبول قرمز ایجاد می شود، وابسته به جنس بوده و بیشتر در جنس مذکر دیده می شود و وضعیت این بیماران در حالت عادی کاملا طبیعی بوده و هیچگونه علامتی ندارند مگر آنکه با مواد اکسیدان (خوراکی یا استنشاقی) مواجهه پیدا کنند که در این صورت دچار علائم حاد بیماری می شوند.